Zmysły nieokiełznane

INTEGRACJA SENSORYCZNA – wg Ayres (twórczyni teorii integracji sensorycznej) jest procesem, w trakcie którego mózg otrzymując informacje ze wszystkich zmysłów, segreguje je, interpretuje, porównuje z wcześniejszymi doświadczeniami i w efekcie odpowiada właściwą reakcją (zachowaniem, ruchem, reakcją obronną itp.). W każdym momencie naszego życia, do mózgu trafia niezliczona ilość informacji pochodzących nie tylko z oczu, uszu, nosa czy języka. Do prawidłowego działania układu nerwowego, potrzebny jest przede wszystkim sprawny przepływ bodźców z układu proprioceptywnego (który odpowiedzialny jest za odbiór bodźców uaktywnianych przy mocnym nacisku, podczas zdecydowanego silnego dotyku, upadania, skakania, przeciskania się), przedsionkowego (odpowiadającego za ruch i równowagę) i dotykowego.

Dysfunkcja integracji któregokolwiek z powyższych zmysłów może doprowadzić do różnorodnych zaburzeń. Należy podkreślić, że pojęcie „zaburzenie integracji sensorycznej” jest bardzo mało precyzyjne. Dlatego terapię każdego dziecka rozpoczyna się od dokładnej, indywidualnej diagnozy, na podstawie kwestionariuszy zaburzeń, obserwacji klinicznej i testów.

Zaburzenia SI to złożona dysfunkcja układu nerwowego, zaburzająca rozwój dzieci (m.in. autystycznych, z mózgowym porażeniem dziecięcym, zespołem Downa, zaburzeniami genetycznymi, z adhd, ze specyficznymi problemami w uczeniu się) i dorosłych. Osoby z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego nieprawidłowo interpretują odbierane codziennie informacje sensoryczne i prezentują nieprawidłowe reakcje na bodźce. Jedni mogą czuć się nadmiernie bombardowani ilością bodźców, inni poszukiwać intensywnych doznań sensorycznych, a jeszcze inni mogą prezentować odmienne symptomy.

Wyróżnia się kilka rodzajów zaburzeń SI. Każdy z nich może powodować różnorodne, złożone zachowania. Poniżej w ogólny sposób przedstawiono najczęściej występujące wzorce zachowań.

UNIKANIE WRAŻEŃ SENSORYCZNYCH – obronność (nadwrażliwość) sensoryczna

• reagowanie na dotyk agresją lub wycofanie się
• strach przed wysokością i ruchem lub odczuwanie mdłości w wyniku niewielkiego ruchu bądź wysokości
• niechęć do ryzyka oraz próbowania nowych rzeczy
• duży dyskomfort w zatłoczonych miejscach
• spożywanie mało zróżnicowanego jedzenia
• duża wrażliwość na zapachy
• nadmierna pobudliwość i aktywność

POSZUKIWANIE WRAŻEŃ  SENSORYCZNYCH – podwrażliwość (niedowrażliwość) sensoryczna

• nadmierna aktywność ruchowa będąca efektem jak i źródłem wrażeń sensorycznych ‘odżywiających mózg’
• brak/słaba reakcja na ból, ignorowanie innych bodźców dotykowych
• częste i zbyt  mocne dotykanie innych osób (co może wyglądać jak zachowanie agresywne)
• upodobanie do niebezpiecznych zabaw np. zbyt wysokie wspinanie się
• preferowanie intensywnych, długo trwających zabaw typu huśtanie, kręcenie, często bez objawów dyskomfortu
• upodobanie do bardzo głośnych dźwięków
• opóźniona mowa

ZABURZENIA DYSKRYMINACJI (RÓŻNICOWANIA) SENSORYCZNEGO

• trudności z zauważanie różnic między wrażeniami pochodzących z poszczególnych zmysłów (np. dziecko nie zdaje sobie sprawy z tego czy zostało dotknięte lekko czy mocno, czy huśta się wysoko czy nisko, czy dźwięk jest cichy czy głośny, itp. )
• trudności w koordynacji ruchowej, planowaniu motorycznym i rozwoju umiejętności manualnych

ZABURZENIA MOTORYCZNE

• trudności z aktywnościami manualnymi
• słabe umiejętności z zakresu dużej motoryki
• trudności z naśladowaniem ruchów
• trudności z utrzymaniem równowagi, wykonaniem sekwencji ruchów lub obustronną koordynacją
• preferowanie znanych aktywności i zabawy
• preferowanie aktywności statycznych, siedzących
• trudności z wymową
• łatwe uleganie frustracji, próby manipulowania i kontrolowania otoczenia (czasem ucieczka w świat fantazji)
• ukrywanie problemów z planowaniem ruchu przez popisywanie się przed innymi lub unikanie nowych aktywności wykonywanych w grupie

Efektem Zaburzeń Przetwarzania Sensorycznego (zaburzeń SI) może być:

• podwyższony poziom pobudzenia i aktywności
• obniżony poziom aktywności, ociężałość
• trudności z koncentracją
• opóźniony rozwój ruchowy
• trudności z utrzymaniem równowagi
• trudności z koordynacją wzrokowo-ruchową
• trudności z percepcją słuchową
• opóźniony rozwój mowy
• trudności z nauką: czytania, pisania, matematyki
• niskie poczucie wartości
• zaburzone relacje społeczne
• problemy emocjonalne

Cel: dostarczenie kontrolowanej ilości bodźców sensorycznych w taki sposób, że dziecko spontanicznie będzie formułowało reakcje adaptacyjne poprawiające integrację tych bodźców.

Podczas terapii integracji sensorycznej relacje zachodzące między procesami sensorycznymi i zachowaniem ruchowym kształtują i poprawiają połączenia synaptyczne w ośrodkowym układzie nerwowym. Prawidłowa organizacja synaptyczna oun determinuje właściwe programowanie i przetwarzanie informacji sensorycznych w następnych relacjach jednostki z otoczeniem. Aby następowała poprawa w organizacji oun, podczas terapii stosowane są takie ćwiczenia, które będąc właściwym „wyzwaniem” dla uczestnika terapii są stymulujące dla mózgu. Ćwiczenia muszą być dostosowane do poziomu rozwojowego dziecka jednak nie mogą być zbyt łatwe ani zbyt trudne. Tylko takie ciągłe balansowanie na granicy możliwości dziecka, poprawiając organizację oun, wpływa na zmianę zachowania w sferze motorycznej i emocjonalnej, poprawie funkcji językowych i poznawczych, a przede wszystkim przejawia się lepszą efektywnością uczenia się. Terapia integracji sensorycznej ma postać „naukowej zabawy”, w której dziecko chętnie uczestniczy i ma przekonanie, że kreuje zajęcia wspólnie z terapeutą. Podczas terapii nie uczy się dzieci konkretnych umiejętności, lecz poprawiając integrację sensoryczną wzmacnia procesy nerwowe leżące u podstaw tych umiejętności, a one pojawiają się w sposób naturalny jako konsekwencja poprawy funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego. Terapeuta nie tyle kieruje zachowaniem dziecka, ile kreuje takie wymagania by dziecko było w stanie odpowiadać na nie coraz bardziej złożonymi reakcjami adaptacyjnymi.

• Terapia SI odbywa się w sali gimnastycznej lub dużym pomieszczeniu specjalnie do tego przystosowanym i wyposażonym w odpowiednie przyrządy. Wyposażenie sali terapeutycznej musi przede wszystkim obejmować wiele urządzeń do stymulacji systemu przedsionkowego, proprioceptywnego i dotykowego, ale również wzrokowego, słuchowego i węchowego. Atmosfera podczas terapii sprzyja rozwojowi wewnętrznej potrzeby ujarzmiania środowiska. Dziecko czując, że odnosi sukcesy w coraz większej ilości coraz bardziej skomplikowanych zadań podnosi swoją samoocenę i chętnie uczestniczy w zajęciach. Takie doświadczenia w kierowaniu swoim zachowaniem zaczyna przenosić również na inne sytuacje poza salą terapeutyczną, co zaczynają zauważać rodzice i nauczyciele. Zmienia się obraz dziecka i jego funkcjonowanie w środowisku.

Jeśli wydaje Ci się, że twoje dziecko przejawia zachowania świadczące o zaburzeniach integracji sensorycznej, warto wypełnić kwestionariusz autorstwa Z. Przyrowskiego.

Pobierz kwestionariusz

Jeśli w większości obszarów ilość odpowiedzi TAK zalicza się do przedziału RYZYKO, należy zgłosić się na diagnozę do wykwalifikowanego terapeuty SI. W naszej poradni jest to możliwe po telefonicznym ustaleniu terminu. Diagnoza odbywa się w trakcie dwóch spotkań, w sali do terapii SI. Na badanie dziecko musi być odpowiednio ubrane (wygodny strój, niekrępujący ruchów), zdrowe i nie bezpośrednio po jedzeniu i piciu. Jeśli jest taka możliwość, Rodzic proszony jest o wydrukowanie wypełnionego kwestionariusza i przyniesienie go na pierwsze spotkanie z terapeutą.